AnaSayfa Kuruluş: 22 Nisan 1987
Dil Derneği, Bakanlar Kurulunun 24.07.2002 tarih ve 2002-4812 sayılı kararı ile kamu yararına çalışan dernektir.
 
Türkçe Sözlük "Ara-Bul" İşleminin Açıklamaları

      Türkçe Sözlükte (Dil Derneği, 3. Baskı, Eylül 2012) etkileşimli sorgulama yaparak sözcüklerin; sözcüğün yer aldığı deyimler, kalıp sözler ve söz öbeklerinin anlamlarını bulabilirsiniz.

      Sözcük arama işlemi iki biçimde yapılabilir:

  • "ile başlayanlar"ın aranması: Bir sözcüğün baştan en az iki (2) harfi girilerek, bu harflerle başlayan tüm sözcükleri aramak için kullanılır. Sözcüğün başındaki birkaç harf sözcük arama kutusuna girilip "ARA" düğmesi tıklanır. Girilen harflerle başlayan sözcükler ekranda listelendiğinde istenilen sözcüğün yer aldığı kutuya tıklanarak bu sözcüğün anlamı görüntülenir.

  • "sözcüğünü"n aranması: Aranan sözcüğün tamamı (tüm harfleri) sözcük arama kutusuna girilip "ARA" düğmesi tıklanır; aranan sözcüğün anlamı ekranda görüntülenir. Aranan sözcük sesteş (eşsesli) ise ayrı anlamları içeren maddebaşları (I), (II),.. ile belirtilerek  ekranda görüntülenir; istenilen sözcüğün yer aldığı kutuya tıklanarak bu sözcüğün anlamı görüntülenir.

      Düzeltme imi (^) olan ünlülerin yer aldığı sözcükler (hâlâ, kâğıt, kâr, rüzgâr vb.), düzeltme imi kullanılarak aranır.

            **Bilgisayarda düzeltme iminin yazılması: Üst (ñ) tuşu ile aynı anda 3'e basılır, ardından düzeltme imi kullanılan harfin tuşuna basılır. Örneğin "â" yazılırken önce (ñ) tuşu ile aynı anda 3'e basılır, sonra eller tuşlardan çekilir ve "a" tuşuna basılır.

TÜRKÇE SÖZLÜK KULLANICI KILAVUZU

1.  Sesleri eş, kökenleri ayrı olan sesteş (eşsesli) sözcükler aynı maddelerde, ayraç içinde Romen rakamları verilerek bitmek (I), [bitmek (II); el (I), el (II); horlamak (I), horlamak (II) gösterilmiştir.

2.  Sözcük türleri açısından sözcüğün dilbilgisindeki yeri a. (ad), öna. (sıfat); ad. (adıl), be. (belirteç), bağ. (bağlaç) ... biçiminde gösterilmiştir.

3.  Sözcüğün kökeni kısaltmalarla (Ar., Far., Fr., İng.) ya da daha açık biçimde avakado, jaguar (Amerika yerlilerinin dilinden), bankiz (İskandinav dillerinden), baobap (Afrika yerlilerinin dilinden), batik (Malezya dilinden), mavzer (yapımcısı Mauser’in adından), anorak (Eskimo dilinden), aznavur (Gürcüceden) ... gösterilmiştir.

4.  Sözcüklerin hangi alanda kullanıldıkları kısaltmalarla (gökb., hek., kim.) verilmiştir.

5.  Kimi sözcüklerin sesletimi “–” (uzun seslem), “.” (kısa seslem) biçiminde verilmiştir. Dilimize Arapça ve Farsçadan giren uzun ünlülü sözcüklerin bir bölümü zamanla Türkçe söyleyişe uymuş, bunların orta ya da son seslemlerindeki uzun ünlüler yalın söyleyişte kısalmıştır. Bu tür sözcüklerin sesletimini gösterilirken özgün biçimleri değil, Türkçedeki söylenişleri dikkate alınmıştır. Sözgelimi “damat” sözcüğünü (- -) biçiminde değil, (-.) biçiminde; “malum” sözcüğünü (- -) biçiminde değil, (- .) biçiminde; “mimar” sözcüğünü (- -) biçiminde değil, (- .) biçiminde gösterilmiştir.

6.   Eylemler çatılarına (geçişli, geçişsiz...) göre değil, aldıkları tümleçlerin ad durumlarına göre verilmiştir.

7.  Sözcüklerin tanımında yalınlık gözetilmiş, çokanlamlı sözcüklerde temel, yan, terimsel, değişmece (mecaz) anlam sırasına önem verilmiştir. Ayrıca tanımlarda ayrıntılara girilmeden temel öğeleri içermeye özen gösterilmiştir.

8.  Özel adlarla başlayan deyimler, kalıp sözler özel addan sonra gelen sözcükte gösterilmiştir. Örneğin “Ahveş’in keçisi gibi baş sallamak” “keçi”, “Kambersiz düğün olmaz” “düğün”, “Hanya’yı Konya’yı anlamak” “anlamak” maddelerinde verilmiştir.

SÖZLÜKTE KULLANILAN İMLER

( . )

Sesletimde kısa seslem.

( – )

Sesletimde uzun seslem.

( .´ )

Vurgulu kısa seslem.

(–´)

Vurgulu uzun seslem.

( , )

Eylemlerin özne, nesne bakımından durumunu gösteren kısaltmalarda “ve” anlamında.

( / )

Kısaltmalar arasında “ya da” anlamında.

( - )

Eylemde eksiz nesne.

~

Maddebaşı olan sözcük.

à

Bakılması gereken sözcük ya da deyim.

°

Yabancı kökenli sözcük.

Kaynak dil

 

SÖZLÜKTE KULLANILAN KISALTMALAR

a.

Ad

 

Jap.

Japonca

Ad.

Adıl

 

kaba

Kaba konuşmada

Alm.

Almanca

 

kazb.

Kazıbilim terimi

Ar.

Arapça

 

k.d.

Konuşma dili

argo

Argo

 

kim.

Kimya terimi

ask.

Askerlik terimi

 

Lat.

Latince

b.

Bileşik

 

(-le)

-le’li tümleç olan eylem

b.a.

Bileşik ad

 

mak.

Makine terimi

b. öna.

Bileşik önad

 

man.

Mantık terimi

bağ.

Bağlaç

 

mat.

Matematik terimi

balkç.

Balıkçılık terimi

 

mec.

Mecaz olarak

bnk.

Bankacılık terimi

 

met.

Meteoroloji terimi

be.

Belirteç

 

mim.

Mimarlık terimi

bilş.

Bilişim terimi

 

müz.

Müzik terimi

bitb.

Bitkibilim terimi

 

(nsz)

Nesne almayan eylem

Bul.

Bulgarca

 

Osm.

Osmanlıca

budb.

Budunbilim terimi

 

(ösz)

Özne almayan eylem

CK

Cep Kılavuzu

 

öna.

Önad

coğr.

Coğrafya terimi

 

öz.

Özel

ç.

Çoğul

 

Por.

Portekizce

DD

Derleme Dergisi

 

Redh.

Redhouse Sözlüğü’nden

den.

Denizcilik terimi

 

ruhb.

Ruhbilim terimi

DS

Derleme Sözlüğü

 

Rus.

Rusça

(-den)

-den’li tümleç alan eylem

 

sesb.

Sesbilim terimi

dil.

Dilbilim terimi

 

sin.

Sinema terimi

dilb.

Dilbilgisi terimi

 

sp.

Spor terimi

dirb.

Dirimbilim terimi

 

şaka

Şaka yollu söylenir

(-e)

-e’li tümleç alan eylem

 

T.

Türkçe

eğib.

Eğitimbilim terimi

 

tar.

Tarih terimi

eko.

Ekonomi terimi

 

TD

Tarama Dergisi

elek.

Elektrik terimi

 

tic.

Ticaret terimi

Erm.

Ermenice

 

tiy.

Tiyatro terimi

esk.

Eskimiş

 

tkz.

Teklifsiz konuşmada

Far.

Farsça

 

topb.

Toplumbilim terimi

fel.

Felsefe terimi

 

TS

Tarama Sözlüğü

fiz.

Fizik terimi

 

TV

Televizyon terimi

fizy.

Fizyoloji terimi

 

uygb.

Uygulayımbilim terimi

Fr.

Fransızca

 

ünl.

Ünlem

gökb.

Gökbilim terimi

 

vb.

Ve benzerleri

gövb.

Gövdebilim terimi

 

(yar)

Yardımcı eylem

hayb.

Hayvanbilim terimi

 

yerb.

Yerbilim terimi

hek.

Hekimlik terimi

 

Yun.

Yunanca

hkr.

Hakaret yollu söylenir

 

yaz.

Yazın terimi

hlk.

Halk ağzından

   

Hol.

Hollanda dilinden

   

huk.

Hukuk terimi

   

(-i)

-i’li tümleç alan eylem

   

ibr.

İbranice

   

ik.

İkileme

   

il.

İlgeç

   

İng.

İngilizce

   

İsl.

İslavca

   

İsp.

İspanyolca

   

İt.

İtalyanca

   

 
BAŞYAZI
ÇAĞDAŞ TÜRK DİLİ
Kasım 2024 - 441. Sayı
TÜRKÇE SÖZLÜK
YAZIM KILAVUZU
 
     
facebook twitter